Geçen haftaki yazımızda üst ve alt beyinden bahsetmiştik. Bizim yapmamız gereken, beynin çalışma prensibini tanıyarak alt ve üst beyni uyum içinde çalıştırabilmeyi sağlamak. Çevremizdeki çocukların mantıksal süreçleri yöneten üst beynini çalıştırmalarına yardımcı olmak biz yetişkinlere düşüyor. Beynin mantıksal çalışma prensiplerini geliştirebilmek için iki çok güçlü yöntemden bahsedeceğim. Bunlar hatırlatma ve tekrarlatma.
Hatırlatma: Çocuğunuzla yaşanan olay hakkında konuşurken olayla ilgili ayrıntılar sormalısınız. Bu sayede beyin duygu çalıştırmayı azaltarak mantık çalıştırma sürecine girer. Olay ile ilgili ayrıntıları hatırlamak konunun örtük bellekten açık belleğe gelmesine yardımcı olur. Açık bellekteki durumlarla örtük bellekteki durumlara göre daha kolay mücadele ederiz.
Tekrarlatma: Çocuğunuz olumsuz bir deneyim yaşadı ve bu deneyimin sonucunda açığa çıkan birtakım duygularla baş etmekte zorlanıyor. Çocuğunuz şahit olduğu olayı size anlatmaya çalışıyor. Siz bu durumda çocuğunuzun kötü etkilenmesinden korkarak panikleyebilir, konuyu kapatmaya çalışabilirsiniz. Burada size yardımcı olacak şey çocuğunuzun konuyu anlatmasına olanak sağlamak. Hatta çocuğunuzun etkilendiğini bildiğiniz bir olay var ve çocuğunuz konuyu asla konuşmuyorsa bile çocuğunuzu konu ile ilgili konuşması için teşvik etmelisiniz. Çocuğun baş etmesi güç duyular açığa çıkaran herhangi bir olayı tekrar tekrar anlatması iyileştirici bir süreçtir. Beyin aynı olayı tekrar tekrar işlerken bu yaşantıyla nasıl baş edeceğini bulmaya çalışır. Ayrıca beyin tekrarlarken olayı anlamlandırmaya başlar. Anlamlandırılmış her durum daha kolay hale gelir.
Önemli bir diğer nokta ise bu beyin egzersizlerinin uygulanacağı zamanlardır. Bu ve benzeri üst beyin egzersizlerini kriz anlarında uygulamak doğru değildir. Çünkü tam kriz anında mantıksal süreç devre dışı olduğu için mantığı harekete geçirecek herhangi bir eylem duyguların daha fazla uyarılmasından öteye geçmez. Tam kriz anında yapılacak şey çocuğunuzu anladığınızı, onun duygularının farkında olduğunuzu göstererek duygusal bağ kurmak. Hatırlatma ve tekrarlatma uygulamaları ise ya mantıksal süreç devreden çıkmadan yani kriz anı yaklaşırken ya da mantıksal süreç tekrar devreye girdiğinde yani kriz anından sonraki sakinleşme sürecinde uygulanabilir. Ancak bir kriz anına ihtiyaç duymadan da bu egzersizler uygulanırsa çocuğun üst beyin gelişimi güçlü bir şekilde desteklenmiş olur.
ÖRNEK OLAY
Çocuğunuzun oyuncağı kırıldı ve ağlama krizi başladı.
1.Adım- Çocukla duygusal bağ kurmak: Oyuncağın kırıldığı için çok üzüldün, onunla bir daha oynayamayacağını bilmek senin için zor olmalı. Biliyor musun benim de en sevdiğim kalemim kırılmıştı? Bir daha o kalemle yazı yazamayacağımı düşününce ben de çok üzülmüştüm.
Çocuk biraz sakinleşti
2.Adım- Hatırlatma: Oyuncağının rengi neydi? Biz o oyuncağı nereden almıştık? O oyuncağını ne zaman almıştık? Bu oyuncağını yanımızda götürdüğümüz bir yer olmuş muydu?
Artık mantıksal düşünme yavaş yavaş devreye girdi. Duygulardan biraz uzaklaşıldı.
3.Adım- Tekrarlatma: Oyuncağının nasıl kırıldı? Ne yapmaya çalışırken oldu? Bana en başından anlatır mısın bu nasıl oldu?
Bonus: Oyuncağınla bir fotoğrafın vardı. İstersen onu odana asabiliriz. Bu sayede oyuncağını her özlediğinde o fotoğrafa bakabilirsin.
Kaynakça: Bryson, T. P., Siegel, D. J. (2019). Bütün Beyinli Çocuk (1. Baskı). İstanbul: Diyojen Yayıncılık.
Hacettepe Üniversitesi Montessori Eğitimcisi Habibe Nur ELMACI
